آشنایی با اجزای گیربکس صنعتی به درک بهتر عملکرد این دستگاه کمک می‌کند. گیربکس‌ها با انتقال نیرو، تغییر گشتاور، و کاهش یا افزایش دور الکتروموتور، عملکرد تجهیزات صنعتی را بهینه‌سازی می‌نمایند. همچنین، نقش مهمی در کنترل جهت چرخش، تنظیم سرعت، و تأمین پایداری سیستم‌های مکانیکی دارند. در ادامه، به شرح اجزای تشکیل‌دهنده گیربکس‌های صنعتی و چگونگی عملکرد آن‌ها خواهیم پرداخت.
معرفی اجزای گیربکس صنعتی و وظیفه هر کدام
به طور کلی اجزای گیربکس صنعتی عبارتند از چرخ دنده، بلبرینگ، شفت، آب بندی، سیستم روانکاری و پوسته. این تجهیزات وظایف خاصی را در پروسه انتقال نیزو، کاهش اصطکاک و محافظت از گیربکس ها بر عهده دارند که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
در ادامه مبحث اجزای گیربکس صنعتی، خواندن مقاله “نگهداری گیربکس صنعتی و 8 راهکار آن” پیشنهاد می‌شود.
پوسته گیربکس
پوسته یا بدنه محفظه‌ای است که تمامی قطعات و اجزای داخلی گیربکس صنعتی را در خود جا می‌دهد و از آن‌ها در برابر آسیب‌های محیطی مانند گرد و غبار، رطوبت و ضربه محافظت می‌کند. همچنین، پوسته به کاهش صدا و ارتعاشات ناشی از عملکرد گیربکس صنعتی کمک می‌کند. کنترل تراز تجهیزات داخلی ارتباط مستقیمی با پوسته دارد.
شفت گیربکس
به محور یا میله فلزی که وظیفه انتقال نیرو و گشتاور از موتور به چرخ‌دنده‌ها و بالعکس را به عهده دارد، شفت گیربکس می‌گویند و به‌طور معمول این دستگاه‌ها دارای دو یا چند شفت می‌باشند. شفت‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود: شفت ورودی که نیرو را از منبع اصلی، به‌طور مثال موتور الکتریکی، می‌گیرد و شفت خروجی که نیرو و گشتاور را به سیستم‌های دیگر، مانند نوار نقاله، الکتروپمپ، توربین‌ها و… منتقل می‌کند. در مواردی، گیربکس‌ها دارای شفت میانی نیز هستند که به کمک آن انتقال نیرو بین طبقات مختلف چرخ‌دنده‌ها انجام می‌شود. دقت در تراز و استحکام شفت تاثیر مستقیمی بر عملکرد بهینه گیربکس می‌گذارد.
چرخ‌دنده‌ها
یکی از مهم‌ترین اجزای گیربکس صنعتی، چرخ‌دنده‌ها هستند که در انواع مختلفی مانند مستقیم، هلیکال، حلزونی و مخروطی وجود دارند. از چرخ‌دنده‌ها برای انتقال و تغییر گشتاور و سرعت استفاده می‌شود. این تجهیزات در حین درگیری با چرخ‌دنده‌های دیگر، حرکت و نیرو را از شفت ورودی به شفت خروجی منتقل می‌کنند. نکته مهم در رابطه با این قطعات این است که با تغییر نسبت تعداد دندانه‌ها بین چرخ‌دنده‌ها می‌توان نسبت تبدیل و در نتیجه، سرعت و گشتاور خروجی را تنظیم نمود.
بلبرینگ
به طور معمول جنس بلبرینگ‌ها از فولاد یا مواد ترکیبی ساخته می‌شود و انواع مختلفی مانند کره‌ای، استوانه‌ای و مخروطی دارند. وظیفه بلبرینگ‌ها، پشتیبانی از شفت‌ها و چرخ‌دنده‌ها در گیربکس است. این اجزا به کاهش اصطکاک و جلوگیری از آسیب به سایر قطعات در گیربکس کمک می‌کنند.
آب بندی (سیل مکانیکی) گیربکس
آب‌بندی و یا سیل مکانیکی گیربکس جهت پیشگیری از نشت روغن و ورود گرد و خاک و رطوبت به داخل دستگاه صورت می‌گیرد. این فرایند را به کمک آب‌بند، واشرها و یا حلقه‌های مخصوص انجام می‌دهند. به طور کلی، سیل مکانیکی از جنس پلاستیک و عایق ساخته می‌شوند و محل قرارگیری آن در قسمت اتصال شفت و دنده گیربکس می‌باشد. لازم به ذکر است که آب‌بندی صحیح می‌تواند به حفظ عملکرد و افزایش عمر مفید دستگاه کمک کند. در طراحی اجزای گیربکس صنعتی، توجه به نوع و کیفیت سیستم‌های آب‌بندی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
سیستم روانکاری
به منظور جلوگیری از اصطکاک بین قطعات متحرک و کاهش سایش، فرسودگی، زنگ زدگی، خوردگی و دفع دما در اجزای گیربکس صنعتی از سیستم روانکاری استفاده می شود. به طور کلی روان کننده ها با توجه به نوع گیربکس و شرایط کاری آن انتخاب می شوند. سیستم روانکاری را می توان به دو نوع پاششی و تحت فشار تقسیم نمود.
لوازم جانبی گیربکس
به منظور بهینه‌سازی عملکرد دستگاه، افزایش راندمان و سهولت در نگهداری، از اجزای جانبی گیربکس صنعتی استفاده می‌شود. این تجهیزات نقش کلیدی در کنترل دما و پیشگیری از آسیب به قطعات ایفا می‌کنند. برخی از لوازم جانبی گیربکس صنعتی عبارتند از:
- کلاچ‌ها و کوپلینگ‌ها
- فن خنک‌کننده
- فیلترهای روغن
- گیج سطح روغن و نشانگر دما
- سیستم‌های خنک‌کننده روغن
- دریچه تهویه
هر یک از این تجهیزات بسته به نوع گیربکس که می‌تواند گیربکس هلیکال، خورشیدی، یا حلزونی باشد، انتخاب می‌شوند و به بهبود عملکرد آن‌ها کمک می‌کند.
انواع گیربکس در صنایع گوناگون کاربرد دارند و لازم است صاحبان این صنایع آشنایی کافی با چگونگی عملکرد این دستگاه‌ها کسب نمایند. جهت آگاهی از ساز و کار گیربکس‌ها، ابتدا لازم است که با اجزای گیربکس صنعتی و نقش هر کدام آشنایی داشته باشید. هدف ما نیز از این نوشته ارائه اطلاعات کافی در این زمینه است. امیدواریم که با مطالعه آن، آگاهی لازم را کسب کرده باشید.
