یکی از رایج‌ترین مشکلاتی که کشاورزان در زمان آبیاری با آن مواجه می‌شوند، حالتی است که پمپ آب روشن می‌شود اما هیچ آبی پمپاژ نمی‌گردد. این اتفاق معمولاً نشان‌دهنده یک ایراد مکانیکی، هیدرولیکی یا عملکردی در بخش‌های مختلف سیستم پمپاژ است. اگر این مشکل به‌موقع رفع نشود، علاوه بر اخلال در آبیاری، ممکن است باعث سایش شدید پروانه، سوختن موتور پمپ، افت فشار شبکه و حتی کاهش عمر دستگاه شود. در این مقاله به 7 دلیل اصلی که باعث روشن‌شدن پمپ آب کشاورزی بدون خروج آب می‌شوند اشاره می‌کنیم و تجربه‌های عملی که در مزارع و باغات بیشتر مشاهده می‌شود را توضیح می‌دهیم.

1. هواگرفتن پمپ آب کشاورزی (Air Lock)

هواگرفتن پمپ آب کشاورزی یکی از مهم‌ترین دلایلی است که باعث می‌شود پمپ روشن شود اما هیچ آبی در خروجی مشاهده نشود. وجود هوا در لوله مکش یا داخل بدنه پمپ مانع از ایجاد فشار لازم برای مکش آب می‌شود و در نتیجه پروانه هرقدر هم بچرخد، آب وارد محفظه پمپ نمی‌شود. این مشکل معمولاً به‌دلیل نشتی اتصالات، خراب بودن سوپاپ کف، پر نشدن کامل پمپ در هنگام راه‌اندازی یا استفاده از اتصالات غیراستاندارد رخ می‌دهد. برای جلوگیری از این مشکل باید پمپ را کامل هواگیری کنید، از سلامت سوپاپ کف مطمئن شوید و قبل از روشن شدن، پمپ را کاملاً پر از آب کنید. رفع هواگرفتگی معمولاً سریع‌ترین و مؤثرترین راه برای بازگرداندن جریان آب است.

2. نشتی در لوله مکش و کاهش قدرت مکش پمپ آب

نشتی یا ترک‌خوردگی در لوله مکش یکی دیگر از دلایل رایج است که باعث می‌شود پمپ آب کشاورزی روشن شود اما توانایی مکش و انتقال آب را نداشته باشد. زمانی که هوا از کوچک‌ترین ترک یا درز وارد سیستم می‌شود، پمپ به جای مکیدن آب از منبع، مقدار زیادی هوا وارد محفظه می‌کند و همین موضوع عملکرد آن را مختل می‌سازد. این نشتی‌ها معمولاً بر اثر پوسیدگی لوله، اتصال ضعیف، فشار بیش از حد یا استفاده از قطعات غیراستاندارد ایجاد می‌شوند. برای رفع این مشکل باید تمامی مسیر مکش را بررسی کرده، نقاط آسیب‌دیده را تعویض کنید و از لوله‌های با کیفیت و مقاوم در برابر فشار استفاده نمایید. سلامت لوله مکش نقش اساسی در عملکرد صحیح پمپ دارد.

3. خرابی یا گیرکردن سوپاپ کف چاه (Foot Valve)

سوپاپ کف چاه یکی از مهم‌ترین قطعات در سیستم پمپاژ است و وظیفه دارد از برگشت آب به داخل منبع جلوگیری کرده و مسیر مکش را همیشه پر نگه دارد. اگر این قطعه خراب، مسدود یا گیر کرده باشد، آب به‌جای باقی ماندن در لوله، کاملاً تخلیه می‌شود و پمپ در هر بار روشن شدن با هوا روبه‌رو خواهد شد. این مشکل باعث هواگرفتگی شدید، افت فشار و روشن شدن پمپ بدون خروج آب می‌شود. خرابی فنر داخلی، گیرکردن اجسام خارجی در توری و پوسیدگی بدنه از دلایل اصلی عملکرد نادرست سوپاپ کف هستند. بهترین راه‌حل این است که سوپاپ را باز کرده، توری آن را تمیز کنید یا در صورت خرابی کامل آن را با مدل مقاوم و استاندارد جایگزین نمایید.

4. پایین رفتن سطح آب چاه یا منبع

گاهی مشکل از خود پمپ نیست، بلکه سطح آب منبع یا چاه پایین آمده و لوله مکش دیگر در آب غوطه‌ور نیست. در این شرایط پمپ روشن می‌شود اما چون ورودی آن در هوا قرار گرفته، توانایی مکش آب را ندارد و تنها هوا به داخل پمپ وارد می‌شود. این وضعیت علاوه بر عدم آبدهی، باعث افزایش دمای موتور و احتمال آسیب جدی به قطعات داخلی می‌شود. برای رفع این مشکل باید عمق مکش را اصلاح کنید، ورودی لوله را در سطح مناسب قرار دهید یا در صورت افت شدید سطح آب از پمپ شناور جایگزین استفاده کنید. نصب سیستم محافظ خشک‌کارکردن نیز می‌تواند از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند.

5. گرفتگی پروانه یا حلزونی پمپ به‌ دلیل رسوبات و شن

وجود شن، ماسه و رسوبات معدنی در چاه‌های کشاورزی می‌تواند باعث گرفتگی پروانه یا حلزونی پمپ شود. وقتی فضای داخلی پمپ با رسوب پر می‌شود، پروانه به‌سختی می‌چرخد یا چرخش آن بدون انتقال آب انجام می‌شود. نتیجه این اتفاق روشن شدن پمپ بدون آبدهی، کاهش شدید دبی و حتی گیرپاژ کامل دستگاه است. این مشکل معمولاً در چاه‌های ماسه‌دار یا پمپ‌هایی که فیلتر ورودی ندارند بیشتر مشاهده می‌شود. راه‌حل موثر، باز کردن پمپ، تمیز کردن کامل پروانه و حلزونی و نصب فیلتر مناسب برای جلوگیری از ورود ذرات درشت است. رسیدگی دوره‌ای به پمپ بهترین روش جلوگیری از این مشکل است.

6. شل شدن یا جدا شدن پروانه از محور موتور پمپ

در برخی مواقع پمپ روشن می‌شود ولی آبدهی ندارد، زیرا پروانه از محور موتور (شافت) جدا یا شل شده است. در این حالت هرچند موتور به‌طور کامل می‌چرخد، اما پروانه قادر به تولید فشار و مکش کافی نیست. تنش‌های مکانیکی، ضربه، فرسودگی مهره پروانه یا کیفیت پایین پروانه از دلایل این مشکل هستند. نشانه‌های این ایراد شامل صدای طبیعی موتور اما نبود جریان آب در خروجی است. برای رفع مشکل باید پمپ باز شود، مهره پروانه سفت گردد و در صورت شکستگی یا فرسودگی، پروانه با مدل استاندارد و مقاوم تعویض شود. این ایراد معمولاً ساده اما ضروری است و بی‌توجهی به آن می‌تواند باعث خرابی شدید پمپ گردد.

7. انتخاب اشتباه پمپ آب کشاورزی و ناتوانی در تأمین هد و دبی مورد نیاز

گاهی پمپ کاملاً سالم است اما به دلیل انتخاب نادرست، نمی‌تواند هد یا دبی لازم برای سیستم آبیاری را تأمین کند. اگر پمپ توان کافی برای بالا بردن آب از عمق چاه یا انتقال آن به مسافت‌های طولانی را نداشته باشد، با وجود روشن شدن هیچ آبی در خروجی نخواهید دید. این مشکل در زمان استفاده از پمپ‌های کوچک برای چاه‌های عمیق یا سیستم‌های پرفشار بیشتر مشاهده می‌شود. برای رفع این چالش باید نمودار هد و دبی پمپ بررسی شود، نوع پمپ مطابق نیاز مزرعه انتخاب گردد و در صورت لزوم از پمپ قوی‌تر یا سیستم چندمرحله‌ای استفاده شود. انتخاب درست پمپ نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد بلندمدت آن دارد.