آموزش تعمیر گیربکس حلزونی در 10 مرحله

آموزش تعمیر گیربکس حلزونی یکی از حساس‌ترین و تخصصی‌ترین فرآیندها در نگهداری سیستم‌های انتقال قدرت صنعتی است. گیربکس‌های حلزونی به‌ دلیل ساختار خاص چرخ‌ دنده‌ها، درگیری لغزشی بالا و وابستگی مستقیم به روانکاری صحیح، بیش از دیگر گیربکس‌ های صنعتی در معرض سایش، افزایش دما و افت راندمان قرار دارند. به همین دلیل، بی‌توجهی به علائم اولیه خرابی یا انجام تعمیرات غیراصولی می‌تواند منجر به آسیب‌های پرهزینه و حتی از کار افتادن کامل گیربکس شود.

در بسیاری از موارد، خرابی گیربکس حلزونی به‌ صورت تدریجی رخ می‌دهد؛ نشانه‌هایی مانند افزایش دما، صداهای غیرعادی، لرزش، نشتی روغن یا کاهش گشتاور خروجی، همگی هشدارهایی هستند که در صورت تشخیص به‌ موقع، امکان تعمیر گیربکس حلزونی را بدون نیاز به تعویض کامل فراهم می‌کنند. اما این موضوع تنها زمانی نتیجه‌ بخش خواهد بود که فرآیند تعمیر به‌ شکل اصولی، مرحله‌ به‌ مرحله و بر اساس منطق فنی انجام شود.
در این راهنما، با رویکردی آموزشی و کاملاً عملیاتی، مراحل تعمیر گیربکس حلزونی را از آماده‌ سازی تا راه‌ اندازی نهایی بررسی می‌کنیم؛ به‌ گونه‌ای که در هر مرحله، نشانه‌های خرابی شناسایی شده و تصمیم درست برای تعمیر، تعویض یا بازسازی اتخاذ شود.

بیشتر بخوانید: آموزش طریقه نصب گیربکس حلزونی در 6 مرحله

فرآیند تعمیر گیربکس حلزونی با تحلیل خرابی‌های رایج

تعمیر گیربکس حلزونی زمانی نتیجه‌ بخش خواهد بود که مراحل آن به‌ صورت تخصصی، منظم و با دقت کافی انجام شود. از آنجا که این فرآیند شامل باز کردن و مونتاژ مجدد قطعات حساس است، توصیه می‌شود به‌ ویژه افراد کم‌ تجربه، پیش از شروع هر مرحله از وضعیت گیربکس، محل قرارگیری قطعات و ترتیب باز شدن آن‌ها عکسبرداری کنند. این کار در مراحل مونتاژ مجدد از بروز خطا، جابه‌جایی نادرست قطعات و دوباره‌ کاری‌های پرهزینه جلوگیری می‌کند.

ایمن‌ سازی سیستم و آماده‌ سازی گیربکس برای تعمیر

پیش از هر اقدام تعمیراتی، ایمن‌ سازی کامل سیستم الزامی است. منبع برق الکتروموتور باید به‌ طور کامل قطع شود و تا روشن شدن ناخواسته دستگاه جلوگیری گردد. اگر گیربکس تحت بار قرار دارد (مانند بالابر، نوار نقاله یا میکسر)، بار باید به‌ صورت کامل تخلیه یا مهار شود تا از اعمال تنش ناگهانی به اجزای داخلی پیشگیری شود.
در ادامه، سطح بیرونی گیربکس حلزونی از گرد و غبار، آلودگی و روغن‌های نشتی تمیز می‌شود. این کار ساده، نقش مهمی در جلوگیری از ورود آلودگی به داخل پوسته و بروز خرابی‌های ثانویه دارد.

تخلیه روغن و بررسی اولیه وضعیت روانکار

پس از ایمن‌سازی، روغن گیربکس باید به‌ طور کامل تخلیه شود. بررسی روغن تخلیه‌ شده، اولین نشانه‌های فنی از وضعیت داخلی گیربکس را در اختیار ما قرار می‌دهد. تغییر رنگ شدید، بوی سوختگی، وجود ذرات فلزی یا حالت شیری‌ رنگ (نشانه ورود آب)، همگی می‌توانند بیانگر سایش دندانه‌ها، خرابی یاتاقان‌ها یا اختلال در روانکاری باشند.
وجود براده‌های فلزی ریز معمولاً نشانه سایش تدریجی است، در حالی که ذرات درشت‌تر می‌تواند هشدار شکست یا پوسته‌ شدن قطعات داخلی باشد. این بررسی کمک می‌کند پیش از باز کردن کامل گیربکس، دید مناسبی نسبت به عمق خرابی داشته باشیم.

باز کردن اصولی پوسته گیربکس حلزونی

باز کردن پوسته گیربکس باید به‌ صورت مرحله‌ای و یکنواخت انجام شود. پیچ‌ها نباید یک‌ باره یا از یک سمت باز شوند، زیرا این کار می‌تواند باعث تاب‌ برداشتگی پوسته شود. بهترین روش، باز کردن پیچ‌ها به‌ شکل ضربدری و تدریجی است.
پس از جدا شدن پوسته، باید از آسیب‌ دیدن آب‌بندها، شافت‌ها و سطوح ماشین‌ کاری‌ شده جلوگیری شود. ثبت ترتیب قطعات یا تهیه عکس در این مرحله، به‌ ویژه برای افراد کم‌ تجربه، از بروز خطا در مونتاژ مجدد جلوگیری می‌کند.

بررسی چرخ‌ دنده حلزونی و چرخ‌ ماردون

مجموعه ماردون و چرخ‌ ماردون، حساس‌ترین و پُر‌استهلاک‌ترین بخش گیربکس حلزونی است و بیشترین میزان سایش را تجربه می‌کند. در این مرحله از آموزش تعمیر گیربکس حلزونی باید وضعیت دندانه‌ها از نظر سایش نامتقارن، پیتینگ، پوسته‌ شدن و تغییر شکل پروفیل بررسی شوند.
اگر سایش در محدوده مجاز باشد، ممکن است گیربکس همچنان قابل استفاده باشد؛ اما در صورت مشاهده پوسته‌ شدن شدید یا شکستگی، تعویض چرخ‌ دنده اجتناب‌ ناپذیر است. بی‌ توجهی به این بخش می‌تواند باعث خرابی سریع قطعات جدید پس از تعمیر شود.

ارزیابی یاتاقان‌ها و تکیه‌گاه‌ها جهت تعمیر گیربکس حلزونی

یاتاقان‌ها نقش کلیدی در حفظ هم‌ راستایی شافت‌ها دارند. در این مرحله باید بلبرینگ‌ها و رولبرینگ‌ها از نظر لقی، صدا، تغییر رنگ، آثار حرارتی یا سایش بررسی شوند.
وجود لقی غیرعادی یا نشانه‌های حرارتی معمولاً نتیجه روانکاری نامناسب، آلودگی روغن یا ناهم‌ محوری شافت‌هاست. در صورت مشاهده هرگونه خرابی، تعویض یاتاقان‌ها توصیه می‌شود، زیرا استفاده مجدد از یاتاقان معیوب می‌تواند کل فرآیند تعمیر گیربکس حلزونی را بی‌اثر کند.

بررسی شافت‌ها، آب‌بندها و محل‌های آب‌بندی

در این بخش شافت‌های ورودی و خروجی از نظر خمیدگی، خط افتادن یا خوردگی بررسی می‌شوند. همچنین وضعیت آب‌بندها اهمیت بالایی دارد، زیرا نشتی روغن یکی از رایج‌ترین دلایل خرابی گیربکس حلزونی است.
آب‌بندهای خشک، ترک‌ خورده یا تغییر شکل‌ داده‌ شده باید حتماً تعویض شوند. استفاده از آب‌بند فرسوده، حتی پس از تعمیر کامل داخلی، می‌تواند منجر به نشتی مجدد و خرابی زودهنگام شود.

تصمیم‌گیری فنی؛ تعمیر موضعی یا بازسازی کامل؟

در این قسمت از آموزش تعمیر گیربکس حلزونی باید بر اساس میزان خرابی قطعات تصمیم گرفت که آیا تعمیر موضعی کافی است یا گیربکس نیاز به بازسازی کامل دارد. اگر خرابی محدود به یاتاقان‌ها یا آب‌بندها باشد، تعمیر ساده پاسخ‌گو خواهد بود. اما در صورت آسیب جدی به چرخ‌ دنده‌ها، شافت‌ها یا پوسته، بازسازی کامل یا حتی تعویض گیربکس منطقی‌تر است.
این تصمیم‌گیری نقش تعیین‌ کننده‌ای در هزینه نهایی، دوام سیستم و جلوگیری از خرابی‌های مجدد دارد.

مونتاژ مجدد گیربکس حلزونی به‌ صورت اصولی

مونتاژ گیربکس باید دقیقاً مطابق ترتیب باز کردن انجام شود. پیچ‌ها باید با گشتاور استاندارد بسته شوند و از اعمال نیروی بیش‌ از حد جلوگیری گردد. تنظیم صحیح لقی‌ها و هم‌ راستایی شافت‌ها در این مرحله اهمیت بالایی دارد، زیرا کوچک‌ترین خطا می‌تواند باعث افزایش صدا، لرزش و داغ شدن گیربکس شود.

روغن‌ کاری صحیح پس از تعمیر گیربکس حلزونی

پس از مونتاژ، گیربکس باید با روغن مناسب و سازگار با چرخ‌ دنده‌های برنزی پر شود. انتخاب ویسکوزیته مناسب (مانند ISO VG 220 یا 320) و تنظیم سطح روغن متناسب با وضعیت نصب، نقش مستقیمی در عملکرد و طول عمر گیربکس دارد. استفاده از روغن نامناسب، یکی از دلایل اصلی خرابی مجدد پس از تعمیر است.

بیشتر بخوانید: راهنمای انتخاب روغن گیربکس صنعتی

تست نهایی، راه‌ اندازی و پایش اولیه پس از تعمیر

در پایان، گیربکس ابتدا بدون بار و سپس با بار سبک راه‌ اندازی می‌شود. در این قسمت باید دما، صدا، لرزش و نشتی روغن به‌ دقت پایش شود. اگر عملکرد یکنواخت و پایدار باشد، می‌توان گیربکس را وارد شرایط کاری واقعی کرد.